|
|
Okręty w służbie brytyjskiej:
Okręt w służbie indyjskiej:
|
Zamówienie na lotniskowce typu Centaur zostało złożone przez Brytyjską Marynarkę Wojenną podczas drugiej wojny światowej w 1943 roku. Okręty te miały być większymi następcami jednostek typu Majestic, które z kolei były zmodernizowaną wersją lotniskowców typu Colossus. Od nowych okrętów Royal Navy oczekiwała większej prędkości pozwalającej na szybkie przemieszczanie się grup uderzeniowych. Konstruktorzy osiągnęli ten cel poprzez podwojenie systemu napędowego, na który składały się 4 turbiny parowe Parson o mocy 76000 KM.
Łącznie Brytyjska Marynarka Wojenna zamówiła 8 jednostek tego typu, których projekt uwzględniał wszystkie nowinki techniczne i doświadczenia wyniesione z długoletnich działań wojennych. Budowa pierwszego lotniskowca HMS Albion rozpoczęła się 22 marca 1944 roku w stoczni Swan Hunter. Stępki pod kolejne 2 okręty, HMS Bulwark i HMS Centaur, położono w stoczni Harland & Wolff odpowiednio 10 maja i 30 maja 1944 roku. Czwarty okręt, początkowo noszący nazwę HMS Elephant zmienioną następnie na HMS Hermes, wybudowała stocznia Vickers-Armstrong, a jej konstrukcja rozpoczęła się 21 czerwca 1944 roku. Koniec drugiej wojny światowej w Europie w maju 1945 roku był przyczyną zrezygnowania w październiku tego samego roku z budowy kolejnych czterech zaplanowanych lotniskowców. W tym samym czasie budowa pozostałych okrętów znajdujących się na stoczniowych pochylniach została wstrzymana na skutek rozpoczęcia prac nad zmianami w projekcie.
Efektem wprowadzonych po 1945 roku zmian było zmniejszenie liczby stacjonujących samolotów z planowanych wcześniej 42 do 26 i zwiększenie wyporności pełnej z 24000 ton do 27000 ton, co pociągnęło za sobą zmniejszenie prędkości maksymalnej z 29,5 węzła do 28 węzłów. Przeprojektowanie tych lotniskowców polegało między innymi na zmianie uzbrojenia przeciwlotniczego, które zostało zredukowane do 12 działek przeciwlotniczych Bofors 40 mm. Modernizacja ta objęła lotniskowce "Albion", "Bulwark" i "Centaur", z których tylko ten trzeci został wybudowany w pełni zgodnie z projektem. Na pozostałych dwóch lotniskowcach w trakcie budowy wprowadzono lekko odchylony od osi okrętu pokład startowy.
W latach 1956 - 1957 wszystkie jednostki przeszły modernizację, która obejmowała zamontowanie dwóch katapult parowych, jednak krótko potem na przełomie lat 50-tych i 60-tych XX wieku w skład Brytyjskiej Marynarki Wojennej weszły do służby znacznie nowocześniejsze okręty, a Royal Navy odczuła brak jednostek wsparcia desantowego, dlatego postanowiono przerobić okręty HMS Albion, HMS Bulwark i HMS Centaur na lotniskowce zdolne do wykonywania zadań wspierania desantów. Na skutek tej decyzji usunięto niedawno zainstalowane katapulty parowe.
Przebudowę wszystkich lotniskowców zlecono stoczni w Davenport, a prace przy przebudowie pierwszego okrętu HMS Bulwark trwały między styczniem 1959 roku, a tym samym miesiącem roku 1961. Po przeprowadzonych zmianach z pokładu lotniskowca korzystało 16 śmigłowców desantowych, natomiast sam okręt był w stanie pomieścić wozy bojowe, lub części zamienne i 700 żołnierzy, których liczba zwiększyła się do 900 po kolejnej modernizacji w 1963 roku. Zmiany wymusiły kolejną redukcję uzbrojenia przeciwlotniczego, które teraz składało się tylko z 8 działek Bofors 40 mm.. Lotniskowiec HMS Albion przeszedł tą modernizację między styczniem 1961 roku, a sierpniem roku 1962. HMS Centaur mimo wcześniejszych planów nie został przekonwertowany na lotniskowiec desantowy i jedynie miedzy majem 1956 roku, a wrześniem 1959 przeszedł drobne modernizacje, podczas których między innymi odchylono pokład startowy od osi okrętu, tak jak zrobiono to podczas budowy na pozostałych dwóch jednostach.
HMS Bulwark służył na Morzu Śródziemnym jako jednostka szkoleniowa i aktywnie uczestniczył w działaniach floty podczas kryzysu suezkiego. okręt został wycofany ze służby w 1976 roku i sklasyfikowano go jako rezerwowy lotniskowiec zwalczania okrętów podwodnych. Zmiana klasyfikacji spowodowała, że 20 marca 1978 roku rozpoczęła się modernizacja dostosowująca jednostkę do nowej roli. Przebudowa dobiegła końca 23 lutego 1979 roku. 15 marca 1980 roku w jednej z kotłowni wybuchł pożar, który doszczętnie zniszczył pomieszczenie, które następnie nigdy nie zostało odnowione, a uszkodzenia nie usunięte. Krótko po tym wydarzeniu w kwietniu 1981 roku HMS Bulwark został wycofany ze służby z rezerwowych sił floty i złomowany w tym samym miesiącu roku 1984.
HMS Albion służył na Dalekim Wschodzie. Jego kariera w Brytyjskiej Marynarce Wojennej dobiegła końca 2 marca 1973 roku. W trochę ponad pół roku później, 22 października okręt został sprzedany na przerobienie na okręt pomocniczy przy szybach wiertniczych na Morzu Północnym, jednak ostatecznie przeróbka została skasowana, a jednostkę złomowano w listopadzie 1973 roku.
HMS Centaur pływał na Morzu Śródziemnym i Dalekim Wschodzie. Czynną służbę zakończył w grudniu 1965 roku, a jego kadłub posłużył jako pomieszczenia mieszkalne i przystosowawcze dla marynarzy, których lotniskowce akurat znajdowały się w dokach remontowych. Ostatecznie swój żywot jednostka zakończyła 11 sierpnia 1972 roku, kiedy została sprzedana na złom.
W słuzbie w Brytyjskiej Marynarce Wojennej najdłużej pozostał najnowocześniejszy lotniskowiec typu Centaur HMS Hermes, który wybudowano według bardzo zmodyfikowanego projektu.
Tuż po wejściu do służby, podobnie jak 3 pozostałe jednostki, okręt był klasyfikowany jako lekki lotniskowiec floty. Między 1 marca 1971, a 18 sierpnia 1973 roku jednostka przeszła modernizację, która zmieniła okręt w lotniskowiec desantowy. Dzięki temu HMS Hermes zastąpił wycofany ze służby bliźniaczy lotniskowiec HMS Albion. Podczas tej przebudowy pokład lotniczy został wzmocniony tak, by umożliwić operowanie samolotami pionowego startu i lądowania V/STOL (Vertical/Short Take-Off or Landing) Sea Harrier firmt BAE Systems (MBDA), jednak próby z tymi maszynami rozpoczęły się dopiero po 1978 roku.
Na skutek opóźnień w budowie nowych lotniskwców zwalczania okrętów podwodnych typu Invincible HMS Hermes przeszedł kolejną modernizację od 10 maja do 10 grudnia 1976 roku, która przystosowała lotniskowiec do operacji przeciwko nieprzyjacielskim okrętom podwodnym. Okręt zastąpił w tej roli wycofany ze służby lotniskowiec HMS Bulwark. Pokład lotniczy "Hermesa" został przystosowany do przyjmowania śmigłowców Sea King, a na dziobie dodano rampę "ski jump" o kącie podniesienia 12 stopni, która umożliwiła start samolotom Sea Harrier z pełnym obciążeniem. Modernizacja objęła również uzbrojenie, które prócz działek Bofors 40 mm. składało się teraz także z dwóch wyrzutni dla przeciwlotniczych rakiet Seacat GWS 22 firmy BAE Systems, obecnie MBDA.
Na początku lat 80-tych XX wieku podjęto decyzję o wycofaniu lotniskowca ze służby, jednak w kwietniu 1982 roku na skutek zajęcia przez oddziały argentyńskie archipelagu falklandzkiego, należącego do Wielkiej Brytani, HMS Hermes, będący okrętem flagowym, został wysłany w te rejony wraz z innym lotniskowcem HMS Invincible. Grupa uderzeniowa, w której płynęły lotniskowce otrzymała oznaczenie Task Group 317.8, a łączna ilość samolotów jaką dysponowała zamykała się w liczbie 20 maszyn MBDA Sea Harrier, co jednak wystarczyło do osiągnięcia przewagi w powietrzu i skutecznej obrony lotniskowców. Wojna o Falklandy zakończyła się pełnym zwycięstwem Royal Navy, choć nie obyło się bez strat w postaci dwóch zatopionych niszczycieli typu Sheffield.
Krótko po powrocie z Południowgo Atlantyku, 12 kwietnia 1984 roku lotniskowiec HMS Hermes został wycofany z pierwszej linii i przeniesiony do sił rezerwowych, a następnie 19 kwietnia 1986 roku sprzedano go Indyjskiej Marynarce Wojennej.
Zanim lotniskowiec został wcielony do indyjskiej floty przeszedł modernizację w Davenport, która miała na celu wydłużenie żywotności okrętu o 10 lat. Modernizacja objęła wymianę systemu kontroli ognia i nawigacji, przebudowę pokładu lotniczego, przystosowanie kotłowni do korzystania z paliwa destylowanego, dezinstalację uzbrojenia i unowocześnienie systemu obrony przeciwatomowej, przeciwbiologicznej i przeciwchemicznej anti-NBC (Nuclear / Biological / Chemical).
Nowe systemy uzbrojenia, na które składały się 2 rosyjskie działka 30 mm. model AK-230 i na powrót zainstalowane 2 działka 40 mm. Bofors, jednostka otrzymała dopiero w 1996 roku.
Oficialne wcielenie w szeregi Indyjskiej Marynarki Wojennej odbyło się 27 maja 1987 roku pod nazwą "Viraat". We wrześniu 1993 roku maszynownia lotniskowca została zalana wodą, co unieruchomiło okręt na kilka miesięcy.
W lipcu 1999 roku na lotniskowcu "Viraat" rozpoczęła się kolejna modernizacja, której celem było wydłużenie czasu służby okrętu do 2010 roku. Prace objęły instalację nowoczesnego systemu komunikacji satelitarnej SATCOM, unowocześnienie systemu wind łączących hangar z pokładem lotniczym, tak by skrócić czas reakcji i transportu samolotów w przypadku nagłych alarmów, oraz zainstalowanie nowych systemów alarmowych ostrzegających o zalaniu wodą, i kurtyn przeciwogniowych w hangarze. Wymieniono również systemy elektroniczne i dodano wyrzutnię Rafael VLS (Vertical Launching System) dla przeciwlotniczych rakiet IAI (Israel Aircraft Industries) Barak. Próby z nowymi pociskami odbyły się na przełomie marca i kwietnia 2001 roku, a powrót w szeregi pierwszej linii nastąpił w czerwcu tego samego roku. Modernizacja rozpoczęta w 1999 roku, a skończona w 2 lata później kosztowała indyjski budżet 1,4 miliona dolarów.
"Viraat" jest w Indyjskiej Marynarce Wojennej bardzo ważnym ogniwem, dającym znaczną przewagę w konflikcie z Pakistanem o Kaszmir. Strategiczne plany indyjskiej floty zakładają, że w jej skladzie powinny być 3 lotniskowce, dzięki czemu jeden okręt tej klasy zawsze będzie w ciągłej gotowosci bojowej. Zalanie wodą maszynowni we wrześniu 1993 roku wykluczyło jednostkę "Viraat" z operacji na kilka miesięcy i wyraźnie uwidoczniło brak drugiego i trzeciego okrętu tego rodzaju. Z tego powodu Indyjska Marynarka Wojenna zdecydowała się na zakup w Rosji lotniskowca "Admiral Gorshkov" należącego do typu Kiev, a jego dostarczenie planowane jest na 2008 rok.
|
