|
Pierwszymi brytyjskimi balistycznymi okrętami podwodnymi o napędzie atomowym (SSBN) były jednostki typu Resolution. Zostały one wybudowane w latach 1964 - 1968 i przenosiły rakiety z serii Polaris. W 1980 roku brytyjski rząd ogłosił chęć zakupienia nowej generacji pocisków firmy Lockheed Missiles and Space Corporation (obecnie Lockheed-Martin) model UGM-96A Trident I C-4. W późniejszym czasie zamówienie na rakiety z serii Trident zostało zmienione na nowszą wersję rakiety model UGM-133A Trident II D-5. Do czasu pojawienia się w marynarce wojennej Wielkiej Brytanii nowych pocisków, w służbie miały pozostać rakiety UGM-27C Polaris A-3P w nieco zmodyfikowanej wersji oznaczonej jako Polaris A-3TK. Planowanym okresem wycofania ze służby jednostek typu Resolution i zastąpienia ich nowymi okrętami był początek lat 90-tych XX wieku.
W 1982 roku stocznia VSEL (Vickers Shipbuilding and Engineering Limited) w Barrow-in-Furness została zobligowana przez brytyjską flotę do opracowania nowego balistycznego okrętu podwodnego o napędzie atomowym typu Vanguard. Podczas gdy projekt jednostek typu Resolution opierał się na konstrukcji myśliwskich okrętów podwodnych typu Valiant, nowe jednostki opracowano specjalnie z myślą do przenoszenia rakiet z serii Trident. W dużym stopniu oparto się na rozwiązaniach, jakie zastosowano na amerykańskich okrętach typu Ohio. Podczas prac projektowych wybudowany został plastikowy model o długości 30 metrów, który miał pomóc konstruktorom w opracowaniu jak najbardziej odpowiedniego rozplanowania wnętrza jednostki.
Nowy typ Vanguard ma wiele przewag nad swoim poprzednikiem, którym był typ Resolution. Całkowita długość jednostki została wydłużona o 20 metrów, szerokość o 2,7 metra, a wyporność wzrosła dwukrotnie. Większe gabaryty typu Vanguard pozwoliły na zastosowanie czteropokładowego układu, który w porównaniu z układem trzypokładowym dawał znacznie więcej miejsca do zagospodarowania. Dzięki dodatkowemu miejscu udało się także zautomatyzować większą ilość urządzeń oraz systemów okrętowych, co w stosunku do typu Resolution pozwoliło zmniejszyć liczebność załogi o 8 osób. Było to o tyle ważne, że mniejsza załoga pociągała za sobą mniejsze koszty utrzymania. Część dziobową typu Vanguard zajmują przedziały dowodzenia i pomieszczenia mieszkalne dla załogi. Na śródokręciu znajdują się silosy wyrzutni, a za nimi na rufie przedział maszynowni.
Głównym systemem napędowym jest ciśnieniowy reaktor atomowy chłodzony wodą firmy Rolls-Royce model PWR-2 (Pressurized Water Reactor). Wyprodukowana przez reaktor para napędza dwie turbiny o mocy 27500 KM, które dostarczyła firma GEC (General Electric Company), obecnie nazywająca się Marconi plc. Te z kolei zasilają pompę strumieniową "pump jet". Pompa ta składa się z pojedynczego wielo płatowego wirnika, który obraca się wolno w kanale przepływowym wyposażonym w łopatki kierujące. Pompę strumieniową można określić jako wolnoobrotowy napęd o wysokim skoku, który jest znacznie cichszy od konwencjonalnej siedmio płatowej śruby. Fachowe określenie tego rodzaju napędu to napęd wodnostrugowy. Dzięki temu systemowi typ Vanguard jest w stanie pod wodą rozwinąć prędkość rzędu 25 węzłów. W przypadku awarii reaktora atomowego, napędem awaryjnym stają się 2 silniki diesla model Valenta 1600 RPA - 200 SZ o łącznej mocy 4070 KM. Silniki te dostarczyła firma Paxman, która obecnie wchodzi w skład firmy MAN B&W Diesel Ltd., będącej z kolei własnością MAN AG (Maschinenfabrik Augsburg-Nurnberg AG). Dzięki wyposażeniu typu Vanguard w chrapy, silniki Paxman Valenta 1600 RPA - 200 SZ mogą pracować pod wodą.
Zewnętrznie typ Vanguard prezentuje bardzo elegancką sylwetkę. Stery głębokości umieszczone są na dziobie nad powierzchnią wody. Takie rozmieszczenie tych sterów sprawia, że kadłub ma swego rodzaju mały garb na dziobie. Rufowa część typu Vanguard kończy się bardzo ostrym stożkiem, co zapewnia dodatkową pływalność. Jest to o tyle ważne, że pompa strumieniowa "pump jet" jest cięższa niż zwykła siedmio płatowa śruba i jej zastosowanie na kadłubie zakończonym małą krzywizną byłoby niemożliwe. Rufowe stery głębokości i kierunku umieszczone zostały w standardowej pozycji krzyżowej.
Typ Vanguard jest dość podobny do amerykańskiego typu Ohio, jednak jest między nimi jedna podstawowa różnica. Podczas gdy amerykańskie okręty przenoszą 24 pociski z serii Trident, brytyjska konstrukcja zabiera na pokład 16 takich rakiet. Są to pociski firmy Lockheed Missiles and Space Corporation model UGM-133A Trident II D-5, które były w stanie zabrać ze sobą maksymalnie 12 głowic. Liczba ta została później ograniczona maksymalnie do 8 głowic, a decyzja ta została podjęta na skutek podpisania w 1991 roku układu o redukcji arsenałów strategicznych START I (Strategic Arms Reduction Talks), który zobowiązywał do ograniczenia strategicznej broni ofensywnej. Postanowienia tego układu weszły w życie w grudniu 1994 roku. W samej Brytyjskiej Marynarce Wojennej rakiety model Trident II D-5 przenosiły po 6 głowic, czyli łącznie na pokładzie znajdowało się ich 96 sztuk. W 1997 roku, w wyniku brytyjskiego Przeglądu Obrony Strategicznej SDR (Strategic Defence Review) zdecydowano, że łączna liczba głowic przenoszona przez typ Vanguard zostanie zredukowana do 48 sztuk. Jest to liczba niewiele większa od ilości przenosznych przez typ Resolution głowic do rakiet model UGM-27C Polaris A-3TK. Z kolei tyle samo ładunków co na typie Vanguard znajdowało się na amerykańskich okrętach balistycznych z pociskami z serii Polaris A-3T.
Uzbrojenie okrętów typu Vanguard nie ogranicza się tylko do rakiet model UGM-133A Trident II D-5. Na dziobie znajdują się cztery wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm., które rozmieszczone są po dwie na każdej burcie. Wystrzeliwane są z nich torpedy firmy BAE Systems (British Aerospace Electronics) model Spearfish, które traktowane są jako broń defensywna. Torpedy Spearfish opracowała dywizja Underwater Systems Division, która jest częścią BAE Systems (prawdziwym twórcą torped Spearfish jest firma Marconi Underwater Systems, będąca niegdyś częścią firmy Marconi Electronic Systems, która stanowiła "zbrojną" filię firmy General Electric Company. W wyniku oddzielenia się od General Electric Company i połączenia z firmą British Aerospace powstało nowe konsorcjum BAE Systems. Sama firma General Electric Company zmieniła nazwę na Marconi plc). W wypadku odpalenia przez wroga torped, typ Vanguard posiada jeszcze inny system obronny, na który składają się dwie wyrzutnie Mk 10 SSDE (Submerged Signal and Decoy Ejector) dla pułapek pozorujących cel podwodny model Type 2066 i Type 2071.
Głównym systemem hydrolokacyjnym typu Vanguard jest pasywno-aktywny kompleks sonarowy, powstały przy współpracy firm BAE Systems (Underwater Systems Division) oraz Plessey Electroics model Type 2054. W jego skład wchodzi hydrolokator pasywno-aktywny firmy BAE Systems (Underwater Systems Division) model Type 2043 oraz pasywny układ boczny firmy Thorn EMI model Type 2082. Na rufie przewidziano miejsce na hydrolokator holowany dołączany pasywny model Type 2046, który jest dziełem firm BAE Systems (Underwater Systems Division) oraz Ferranti. Hydrolokator holowany jest systemem dołączanym. Oznacza to, że jest on każdorazowo doczepiany, a nie zainstalowany na stałe. Przy każdym wejściu lub wyjściu z portu hydrolokator jest montowany lub demontowany, a miejsce zaczepienia znajduje się na tylnej krawędzi steru stabilizacyjnego. Dane ze wszystkich czujników okrętowych spływają do systemu dowodzenia i kierowania ogniem firmy BAE Systems model SMCS (SubMarine Command System), który je opracowuje i dalej przekazuje polecenia odpowiednim podsystemom.
Urządzenia elektroniczne znajdujące się na kiosku służą jako systemy obronne. Znajduje się tam antena odbiornika emisji sygnałów radarowych i elektronicznych firmy Thales Defence (chodzi tu o brytyjski oddział firmy Thales Defence, nalącej do całej grupy Thales) model UAP Mk 3. Ponad to zainstalowany jest radar nawigacyjny firmy Kelvin Hughes model Type 1007 oraz peryskop obserwacyjny model CK-51 i bojowy model CH-91. Oba peryskopy wyposażone są w kamerę i zostały dostarczone przez firmę Thales Optronics.
Załoga jednostek typu Vanguard liczy 135 osób w tym 14 oficerów. W marynarce wojennej Wielkiej Brytanii na wszystkich okrętach podwodnych mogą służyć tylko mężczyźni, tak więc na pokładzie typu Vanguard nie ma ani jednej kobiety. Podobnie jak na jednostkach typu Resolution zastosowano system z dwoma załogami. Podczas gdy jedna z nich znajduje się na patrolu, druga odbywa szkolenia i wypoczywa przed kolejnym rejsem. Na pierwszych dwóch zbudowanych okrętach HMS Vanguard (S 28) i HMS Victorious (S 29) przeprowadzano próby z jedną załogą liczącą 202 osoby, która miała zastąpić system dwu załogowy. Była to tak zwana "Złota Załoga" („Gold Crew”). System z jedną załogą na każdy okręt okazał się mało efektywny i ostatecznie typ Vanguard pływa w trybie dwóch oddzielnych załóg na każdą jednostkę. Duże rozmiary typu Vanguard pozwoliły na podwyższenie standardu życia załogi, która nie musi stosować systemu "hot bunk" (ciepła koja). Jest to system rotacyjny, zgodnie z którym dwie osoby używają jednej koi. Jeden z marynarzy śpi, podczas gdy drugi pełni wachtę. Przy zmianie wachty osoba, która właśnie skończyła służbę zajmuje często jeszcze ciepłe miejsce, dopiero co opuszczone przez towarzysza.
Pierwszy okręt z typoszregu Vanguard został zamówiony w kwietniu 1986 roku. Kolejna jednostka HMS Victorious (S 29) została zamówiona w październiku 1987 roku. Następne okręty były zamawiane przez marynarkę wojenną Wielkiej Brytanii w dwuletnich odstępach, i tak w przypadku HMS Vigilant (S 30) miało to miejsce w grudniu 1990 roku, a w przypadku HMS Vengeance (S 31) w lipcu 1992 roku. Wykonawcą wszystkich jednostek została stocznia VSEL w Barrow-in-Furness. Budowa tych okrętów prowadzona była w specjalnie skonstruowanej do tego celu hali Devonshire Dockhall. Okres budowy poszczególnych okrętów nie był taki sam. Najdłużej budowano dwie pierwsze jednostki. Prace na HMS Vanguard (S 28) rozpoczęły się we wrześniu 1986 roku, natomiast wodowanie miało miejsce w marcu 1992 roku. Konstrukcja HMS Victorious (S 29) wystartowała w grudniu 1987 roku. Jednostka ta znalazła się na wodzie we wrześniu 1993 roku. Trzeci okręt HMS Vigilant (S 30) był budowany od lutego 1991 roku, a wodowanie nastąpiło w październiku 1995 roku. Prace nad HMS Vengeance (S 31) rozpoczęto w lutym 1993 roku, a we wrześniu 1998 roku jednostka została wodowana. W trakcie konstrukcji, gdy okręty były już gotowe na to, by znaleźć się w wodzie, były one wytaczane z hali konstrukcyjnej, a następnie dźwigiem opuszczane na nią. Wówczas rozpoczynały się prace wykończeniowe. Ze względu na to, że nie odbyło się tradycyjne wodowanie, musiały być przeprowadzane specjalne uroczystości nadawania nazw kolejnym jednostkom.
Jako pierwszy w październiku 1992 roku w pierwszy próbny rejs wyruszył HMS Vanguard (S 28). Testy trwały do 1995 roku, a pierwsze odpalenie rakiet firmy Lockheed Missiles and Space Corporation model Trident II D-5 odbyło się w maju 1994 roku. Próbami jakie prowadzono z nowymi balistycznymi okrętami podwodnymi zainteresowany był rosyjski wywiad. W grudniu 1993 roku rosyjskie okręty podwodne próbowały monitorować przebieg rejsu HMS Vanguard (S 28), a brytyjskie jednostki nawodne ścigały i przepędzały niechcianych obserwatorów. Mimo to rosyjska flota nadal była zainteresowana typem Vanguard do tego stopnia, że pierwsze wyjście w patrol bojowy odbyło się w eskorcie dwóch myśliwskich okrętów podwodnych typu Trafalgar, które towarzyszyły HMS Vanguard (S 28) do momentu wyjścia na pełne wody oceaniczne.
Wszystkie okręty typu Vanguard tworzą Pierwszą Eskadrę Okrętów Podwodnych, a ich bazą jest Faslane w Szkocji. Port ten otrzymał inwestycje w kwocie 5 miliardów funtów, które miały służyć do obsługi jednostek typu Vanguard.
Służba tych balistycznych okrętów podwodnych o napędzie atomowym jest nieco inna od tej, jaką pełniły jednostki typu Resolution. Było to wynikiem brytyjskiego Przeglądu Obrony Strategicznej SDR z 1997 roku. We wnioskach zaznaczono, że taktyka odstraszania atomowego będzie kontynuowana poprzez patrole wszystkich czterech jednostek typu Vanguard, jednak liczba przenoszonych głowic zostanie zredukowana do 48 sztuk, co stanowi połowę planowanej wcześniej ilości. Ogólny zapas głowic znajdujący się w magazynach zmniejszony został do mniej niż 200 sztuk, co jest liczbą trzy razy mnniejszą od wcześniej planowanej. Dodatkowo jednostki będące na patrolu będą miały obniżony stan gotowości bojowej, co oznacza że pociski balistyczne nie są obecnie namierzone na cel, tym bardziej że Wielka Brytania zeszła ze "ścieżki wojennej", na której znajdowała się przez cały okres "zimnej wojny". Odpalenie rakiety balistycznej będzie mogło nastąpić w ciągu kilku dni, a nie jak wcześniej w ciągku kilku minut. Kolejną zmianą w stosunku do przebiegu służby typu Resolution było wprowadzenie w zakres obowiązków dodatkowych zadań takich jak prace hydrograficzne, uczestniczenie w ćwiczeniach razem z innymi okrętami floty i testowanie nowo wprowadzanego wyposażenia i różnych systemów.
Kolejnym czynnikiem kształtującym przebieg służby typu Vanguard jest program podstrategicznego odstraszania. Projekt ten wystartował w 1995 roku, wraz z wejściem do służby jednostki HMS Victorious (S 29). W pełni projekt został wdrożony do momentu wejścia do służby okrętu HMS Vigilant (S 30) w listopadzie 1996 roku. Zgodnie z doktryną podstrategicznego odstraszania, minimum dwie, a maksimum sześć rakiet musi być uzbrojonych tylko w jedną głowicę. Pociski te mają niszczyć cele, na które w czasach "zimnej wojny" miały być zrzucone bomby grawitacyjne model WE-177, obecnie nie będące już na stanie. Trzeba tu zaznaczyć, że brytyjskie rakiety model UGM-133A Trident II D-5 mają głowice umożliwiające regulowanie siły wybuchu. Pociski wyposażone w jedną głowicę będą miały mniejszą moc, tak by tylko zademonstrować wrogowi siłę takiego uderzenia, by zdał sobie sprawę ze skutków użycia pełnego arsenału. Tak więc obecnie w czasie patrolu jednostka typu Vanguard przenosi jedynie od 36 do 44 ładunków jądrowych. Program podstrategicznego odstraszania miał zapewnić Wielkiej Brytanii szersze spektrum wyboru broni nuklearnej.
Mimo wprowadzenia mniej restrykcyjnej polityki w stosunku do nuklearnych patroli odstraszających, okręty typu Vanguard są nadal najważniejszym ogniwem brytyjskiej strategii odstraszania atomowego. Silna pozycja balistycznych okrętów podwodnych została potwierdzona w czasie konfliktu w Kosowie w 1999 roku. Przeciwne stanowisko Rosji wobec bombardowania Jugosławii było jednoznaczne, a ówczesny prezydent Borys Jelcyn powiedział, by nie zmuszać go do interwencji zbrojnej, bo w przeciwnym razie wybuchnie konflikt obejmujący całą Europę, a możliwe również że cały świat. Alarm w brytyjskich siłach zbrojnych podniesiony został 9 kwietnia 1999 roku, gdy podczas przemówienia jednego z deputowanych do rosyjskiej Dumy zażądano, by nuklearne pociski zostały ponownie wycelowane w kraje należące do NATO (North Atlantic Treaty Organization). W kilka godzin po tym oświadczeniu z bazy w Faslane wypłynęła na patrol jednostka typu Vanguard, mimo że na morzu znajdował się już inny okręt tego typu. Posunięcie to świadczyło o tym, że Wielka Brytania wzięła na poważnie zagrożenie jakie pojawiło się w związku z przemówieniem, a na patrolu znalazły się jednocześnie dwa balistyczne okręty podwodne typu Vanguard, podczas gdy normalnie na morzu znajduje się jedna jednostka.
Gdy w listopadzie 1999 roku do służby wszedł czwarty okręt HMS Vengeance (S 31), Brytyjska Marynarka Wojenna mogła bez przeszkód prowadzić patrole odstraszania atomowego i nie musiała się obawiać, że kiedykolwiek na morzu nie będzie ani jednej balistycznej jednostki. Taka sytuacja spowodowała, że pojawiły się pomysły przerobienia jednego okrętu typu Vanguard na jednostkę z rakietami manewrującymi (SSGN). Taką samą koncepcję w życie wcieliła Marynarka Wojenna USA, która przebudowała w ten sposób pierwsze cztery okręty typu Ohio. Pomysł ten ostatecznie nie został zrealizowany w marynarce wojennej Wielkiej Brytanii, prawdopodobnie głównie ze względu na kryzys jaki wybuchł w czasie bombardowania Jugosławii. Okazało się wówczas, że posiadanie czterech jednostek klasy SSBN nadal jest konieczne, by skutecznie odpowiadać na wszelkiego rodzaju zagrożenia.
Stosunkowo otwarta polityka wobec balistycznych okrętów podwodnych nie umniejszyła wartości jaką te jednostki sobą prezentują. Brytyjska marynarka wojenna nadal stanowi główny trzon sił odstraszania atomowego, który w każdej chwili jest gotowy do akcji. Typ Vanguard jest bardzo udaną konstrukcją, jednak przez długi czas wydawało się, że nie zostanie wybudowany jego następca. Na względzie miano tutaj koniec "zimnej wojny" i nastanie ery walki z terroryzmem, która nie wymaga użycia broni nuklearnej. Wątpliwości co do następców typu Vanguard częściowo rozwiane zostały w grudniu 2006 roku, kiedy premier Wielkiej Brytanii Tony Blair przedstawił przyszłościowy plan zastąpienia obecnie znajdujących się w służbie czterech jednostek trzema nowymi konstrukcjami. Projekt ten przewiduje wydanie na ten cel około 20 miliardów funtów. Zakłada również zredukowanie arsenału pocisków model UGM-133A Trident II D-5 o 20 procent. Premier Tony Blair ogłosił także, że Wielka Brytania będzie chętna do współfinansowania projektu budowy kolejnej generacji rakiet Trident III E-6. Dzięki temu brytyjskie siły strategiczne będą mogły korzystać z tych pocisków, prawdopodobnie na tych zamych zasadach co obecnie, czyli na zasadzie możliwości ich użytkowania, nie będąc jednocześnie właścicielem rakiet.
Słuszność projektu budowy następców typu Vanguard uzasadniona został w ten sposób, że nikt nie jest w stanie zapewnić, że w przyszłości nie pojawią się nowe zagrożenia nuklearne. Premier Tony Blair zwrócił uwagę, że już teraz sporym problemem jest reżim w Korei Północnej. Tym samym słuszność posiadania przez marynarkę wojenną jednostek typu Vanguard wydaje się uzasadniona. Okręty te przez jeszcze długi czas stanowić będą centralny element sił strategicznych Wielkiej Brytanii.
|
